Lithops

                                                                   Yazan Ali Kangal

Lithops Afrikaya özgü bir sukkulent( succulent ) cinsidir.Özellikle güney Afrika'da Nambiya'nın Karoo bölgesinde bulunurlar. Lithops ismi yunancada kaya benzeri anlamına gelir, bundan dolayı taş bitkiler veya canlı taşlar olarakta bilinirler. Bu cins ilk kez 1811 yılında ingiliz botanikçi William John Burchell tarafından tanımlanmıştır.

  Bitki iki yuvarlak kısımdan oluşur ve gövdesi yok gibi görünür. Yapraklarının arasındaki kesik benzeri boşlukta meristem bulunur ve çiçek ve yeni yaprakların büyüdüğü yerdir. Yeni yapraklar çıktığında eski yapraklar ölür. Bitkinin geri kalan kısmı toprak altında gömülü haldedir, bu kuru ve sıcak bir iklimde yaşamak üzere gerçekleştirilmiş bir adaptasyondur.

Lithopsları ev bitkisi olarak bakanların sayısı dünya çapında hızla artmaktadır. Gerekli ışık sağlandığı ve çok fazla sulanmadıkları sürece Lithopslar oldukça hızlı ve kolay gelişirler. Kışları topraklarının tamamen kuru olması ve daha düşük ısılarda bulunmaları gerekir. Yazları ise nemi severler ancak su damlacıkları mercek etkisi yaparak bitkiye zarar verebilir.

Lithopsların çiçek açma mevsimi kuzey yarım kürede kışa rastlar. Bitkiyi sonbaharda alıp bekleme sürecini uzatarak yada dikmeyerek çiçek açma mevsini kuzey yarım küre yazına kaydırmak mümkündür.

Lithopslar en iyi iri taneli nemi alabilen ancak tutmayan kumlu topraklarda yaşarlar ve geniş ama çok derin olmayan saksıları severler. Ancak lithops ları üretmek çok kolay değildir, tohumları oldukça küçüktür ve büyümeleri çok uzun sürer,çelikleri ise çok hassastır ve kolaylıkla çürüyebilir.

Alem

Plantae

Bölüm

Magnoliophyta

Sınıf

Magnoliopsida

Takım

Caryophyllales

Aile

Aizoaceae

Cins

Lithops

Lithops (yaygın adıyla ?çiçek açan taş? ya da ?canlı taş?) tam bir taklitçidir: biçimi, ebadı ve rengi doğal ortamındaki taşları andırır. Taşların arasına karışan bitkiler, bu şekilde korunur. Kuraklık döneminde nem almak için bitki yiyen hayvanlar, bu şekilde onları göremez. Uzmanlar bile bazen bu yanıltıcı kamuflaj yüzünden inceleyecekleri bitkiyi bulmakta zorlanır.

Doğal hayatta, Lithops Güney Afrika?nın geniş kurak düzlüklerinde yaşar. Bu bitkinin yetiştiği pek çok bölgeye yıl boyu, ayda 2mm den az yağmur düşer. Yağışın aşırı düşük olduğu durumlarda, en azından bir Lithops cinsi varlığını sürdürebilmek için sise ihtiyaç duyar*. Lithops, bulunduğu pek çok bölgede, su depolama kapasitesi olmasaydı yaşayamazdı. Aslında, neredeyse bitkinin tümü bu işlevi görür. Bitkinin gövdesi iki sukkulent yapraktan oluşur. Bitkinin tepesi, bu yaprakların ayrılma kısmıdır. Sapı yoktur, kök yaprakların hemen altındadır. Bitkinin yapısı içinde yaşadığı sert iklimi yansıtır:su kıtlığı genç bitkilerin sadece iki yaprak ve kökten ibaret olmasını gerektirir, daha fazlası su kaybına neden olacaktır. Yapraklar, bitkinin aylarca yağmursuz hayatta kalmasına yetecek kadar su biriktirmek için kalındır.Bitki, iklimin aşırı sıcağı ve ışığından az etkilenmek için küçüktür.

Yukarıdaki bilgi evde ya da serada Lithops yetiştirirken dikkate alınmalıdır. Düşük nem ve seyrek sulama istediğinden yeterli ışık ve uygun sulama ile ideal ev bitkileridir. Bol ve doğrudan ışık alan bir bölge semek gerekir, zira evrimi sırasında yoğun güneş ışığına adapte olmuştur. Günün erken saatlerinde 4-5 saat doğrudan güneş ışığı ve akşam üzeri kısmi gölge gerektirir. Güneye bakan pencereler, bitkiyi gün boyu tamamen güneş ışığına maruz bırakmadıkça, iyi bir seçimdir. Yeterince ışık alamadığında zayıflar, ışık alan tarafa doğru eğilir. Rengini yitirir ve yanları yeşilleşir. Bu belirtilere rağmen uygun ışıklandırma yapılmazsa ölür. Ancak güneş yanıklarından korumak için kış boyu az güeş alan yerlerde bahar ve yaz aylarında yoğun ve aşırı ışıktan korumak gerekir. Ani ve yoğun ısı ve ışık bitki üzerinde yara dokusu benzeri bir bölge oluşmasına sebep olur. Bu yüzden özellikle yeni alınmış bitkiyi yerine yavaş yavaş alıştırmakta fayda vardır.

Sulama bir diğer önemli konudur. Lithops?un yıllık belli bir büyüme periodu vardır. Periodun belli bölümlerinde sulamak, diğer bölümlerde ise toprağı kuru bırakmak gerekir. Bu perioda hakim olduğunuzda sulama zamanı ve miktarının aslında basit bir işlem olduğunu göreceksiniz.

Lithops her yıl iki yaprak verir. Yıldan yıla yaprak izleri çok az değişim gösterir, ve hiçbir bitkinin izleri bir diğerine benzemez. Lithops sonbaharda büyümeye başlar, kış ve baharda devam eder, yaz başında uykuya dalar. Doğada, yağmursuz ve aşırı sıcak uzun dönemde dinlemmek, hayatta kalması için gereklidir. Yaz sonuna kadar depolamış olduğu suyu kullanır. Daha serin ve daha kısa günlerin başlamasıyle, yeniden büyümeye başlar.

Yaz aylarında evlerde sert koşullar olmasa da Lithops uyur. Uyurken neredeyse hiç su istemezler, sık sulamak onları çabucak çürütür. Ancak görüntüde bir değişiklik olursa sıkı görünümüne kavuşması için yetecek kadar su verebilirsiniz. Azar azar sulayın, toprağın sadece üstteki bir santimlik kısmı ıslanmalıdır. Uykudaki bitkiyi hiçbir zaman derinlemesine kadar sulamayın.

Sonbaharda büyüme başlar. Yaprakların arasındaki aralığın büyümesinden de anlaşılabilir. İlerleyen günlerde sarı ya da beyaz bir çiçek açar. Baharatlı bir kokusu vardır. Çiçek açmamışsa henüz yeteri kadar büyümemiş demektir, genelde 3-5 yaşında çiçek açarlar. Büyürken, tek köke bağlı ikinci bir ?gövde? yani iki adet yaprak oluşur. Bazen bir köten 10 kadar bitki olabilir, ancak bu yıllar alır.

Doğada Lithops mevsim yağmurları ile büyümeye başlar. Yetiştirirken, sulama genelde Ağustos civarında başlamalıdır. Sulamalar arasında toprağın iyice kurumasını beklemekte fayda vardır. Toprak karışımı hızlı nemlenen ve çabuk kuruyan bir cins olmalıdır. Çiçeklenme döneminden sonra sulama dereceli olarak azaltılmalıdır. Eylül sonunda sulamayı tamemen durdurup soğuk kış aylarına hazırlanmasını sağlamak gerekir.

Kış aylarında bitkiler büyümeye devam eder, eski gövdeler büzüşürken yeniler gelişir. Kış boyu sulama yapılmamalıdır. Bitki ne kadar buruşursa buruşsun toprağın kaskatı kuruması gerekir. Yeni gövde, eskilerin içindeki suyu kullanarak gelişir, buruşan yaprakları koparmayın. 5°C den düşük ısıda bırakmayın. Don olduğunda bitki pencereye çok yakınsa oda sıcak dahi olsa bitki etkilenir, çok soğuklarda pencereden biraz uzaklaştırın.

Eski gövdeler kağıt kabuklar gibi olana kadar taze gövdeler besin ve sularını çekmeye devam eder. Bu kabuklar bitkinin etrafından kolayca ayıklanabilir, bu dönem ise bahara denk gelir, yeniden sulamaya başlamakta bir sakınca yoktur. Su miktarını yavaş yavaş artırın. Sıcak ve uzun yaz günlerinde sulamayı azaltın ki uykuya hazırlanabilsinler.

Bunlar sadece Lithops büyüme döngüsüne bir giriştir, her cinsin büyüme evrelerini tamamlama takvimi farklıdır ve değişmez. Bazıları Temmuz?da bazıları Kasım?da açar. Tarif edilen yetiştirme yöntemi tüm cinsler için geçerli olsa da her birinin alışkanlıklarını fark ettikçe düzeni kendinize göre ayarlayabilirsiniz.

Lithops için ideal büyüme alanı çeşitli renk ve boyutlardaki yuvarlak taşlarla karışık bir çanak olabilir. Bitki, doğal taklit özelliğini göstererek neredeyse ilk bakışta taşlardan ayrılamayacak hale gelir. 10-15 cm derinlikteki saksılarda kökler rahatça gelişebilir. Saksının dibinde delikler olması önemlidir. Çabuk nemlenen toprak kullanın (kaktüs toprağı genelde 1 ölçü kuma 2 ölçü karma toprak şeklindedir). Bitkiyi gelişi güzel yerleştirin:toprakta delikler açıp kökü ve bitkinin alt kısmını yerleştirin, ¾?ü toprak üstünde kalsın ki nefes alabilsin. Bitkinin etrafındaki toprağı bir kalem yardımı ile dikkatlice kapatın. Aralarına taşlar serpiştirin, açıkta kalan toprağın üstüne de ince bir tabaka kum gezdirin. Lithops?u, aşırı nemden dolayı sırlı kaplara dikmeyin.

Örümcek yumurtaları Lithops?a saldıran bir zararlıdır. Küçük olduklarından çoğunluklar fark edilmezler, ancak verdikleri zarar bitkinin yüzeyinde beyaz küçük yara dokulu noktalar olarak göze çarpar. Etiketin üstündeki miktarda uygulanmak kaydıyla ev bitkilerinde kullanılan böcek ilaçları güvenlidir.

Son yıllarda zehirli ev bitkilerinin çocuklara zarar verdiği endişesi oluşmuşsa da, Lithops zehirli değildir. Afrikalı kabilelerde susuzluklarını gidermek için çocukların Lithops yediğine dair kayıtlar bile vardır. Ancak zehirsiz bitkiler bile böcek ilacı uygulandıktan bir süre sonra zehirli hale gelir.

Lithops Galeri

http://www.conos-paradise.com

CSSMA http://cssma.org/mesembryanthemaceae_1.htm

François Hoes http://s7.photobucket.com/albums/y257/dcaers/